Gebarsten kasteeltoren van Horst krijgt korset aangemeten
De scheur in de toren van het Kasteel van Horst is sinds de jaren ‘80 berucht in het Hageland. De barst werd toen al eens gestabiliseerd met een elastisch zwarte bitumen. Daardoor is hij extra goed zichtbaar. We weten ondertussen dat de barst stabiel is maar dat hij op het ritme van de seizoenen een paar millimeter open en dicht gaat.
Momenteel voeren Herita en Denys nieuwe werken uit om ervoor te zorgen dat het monument nog eeuwen kan blijven staan. Het leuke is dat nieuwsgierigen dat restauratieproces van dichtbij kunnen komen bekijken tijdens het publieksparcours Expeditie Donjon.
Het lijkt wel alsof de barst er altijd al is geweest. De wildste verhalen doen de ronde als het over de scheur gaat. Was het een blikseminslag die de toren in twee deed splijten? Voor de veiligheid wordt de scheur al jarenlang gemonitord door Monumentenwacht. Dankzij de stabiliteitsonderzoeken die voorafgingen aan de restauratie van het kasteel, kennen we vandaag de échte oorzaak.
Lucid
Graven-van-Peteghem
Hoe kwam er een barst in de donjon van het Kasteel van Horst?
De donjon werd vermoedelijk gebouwd tussen 1420 en 1430, samen met de aanpalende woonvleugel van het kasteel. Op dat moment werden donjontorens niet meer gebruikt als verdedigingstorens. De toren van het kasteel van Horst diende dus vooral als statussymbool van de kasteelheer. De begane grond werd ingericht als een prestigieuze ontvangstkamer, voorzien van een bakstenen kruisribgewelf en muurschilderingen van vergulde knielende herten. Boven deze ruimte werden nog vier verdiepingen toegevoegd. Oorspronkelijk had de hoogste verdieping geen torenspits, maar een weergang met kantelen en werpgaten.
Bij de stabiliteitsonderzoeken ontdekten we dat de draagbalken van de toren op elke verdieping in dezelfde richting zijn geplaatst. Daarnaast zijn de draagbalken van de bovenste verdieping verdwenen tijdens de grote brand van 1489. Deze balken lagen in een andere richting en waren essentieel om de structuur bij elkaar te houden.
Lucid
Verder wordt de scheur in de toren veroorzaakt door de druk van het stenen gewelf in de ontvangstkamer. Deze druk, ook wel spatkrachten genoemd, is nodig omdat een stenen structuur alleen stabiel blijft als de muren het gewelf onder spanning houden. Echter, het gewelf duwt zo hard tegen de wanden van de toren dat er op de zwakste plek, tussen de raamopeningen van elke verdieping, een barst is ontstaan.
“De scheur van het kasteel is momenteel stabiel. Ze beweegt, maar enkel op het ritme van de seizoenen. Je zou bijna kunnen zeggen dat de toren ademt.”
Hoe restaureren we de donjon?
Tijdens de restauratie zullen we de druk op de muren aanpakken. Dit doen we door nieuwe stalen staven in de muren te plaatsen, die fungeren als een soort harnas of korset om alles bij elkaar te houden. Deze techniek wordt vaak gebruikt om de druk op muren te verlichten.
Bij het Kasteel van Horst is de restauratie iets ingewikkelder aan de kant van de toren waar de trap in de muur is ingebouwd. Hier moeten we bij het boren op elke verdieping nauwkeurig meten om te voorkomen dat we de trap raken. Bovendien gebruiken we bij Horst perslucht om de boor te koelen in plaats van water. Dit voorkomt oververhitting van de boor en beschermt de historische muurschilderingen tegen waterschade.
Na de plaatsing van het korset restaureren we ook nog de barst aangezien de zwarte bitumen los zit. Tijdens deze restauratiecampagne willen we de barst opnieuw met het authentieke voegmateriaal (kalkmortel) herstellen maar hiervoor moeten we bewegende barst eerst immobiliseren d.m.v. de korsetingreep.
Hawk Eye
Leen Poppe
Omkadering
Dit onderdeel van de restauratie van het kasteel is momenteel bezig en kan je, op sommige momenten tijdens de week, van kortbij bekijken in de belevingsexpo Expeditie Donjon.
Expeditie Donjon maakt deel uit van het publieksevenement Horst in de steigers.
Help Horst!
Wil je graag een steentje bijdragen aan de restauratie van Kasteel van Horst? Dat kan op verschillende manieren!
- Word lid van Herita: beleef onze historische plekken. Samen zorgen we ervoor dat ze blijven bestaan.
- Word erfgoedvrijwilliger: schenk je talent en vrije tijd aan de conservatie van onroerend erfgoed. Je kan nu al inzetten voor de belevingsexpo Expeditie Donjon.
- Doe een gift: alle donaties, groot en klein, helpen ons een stapje dichter bij ons doel: de redding van dit unieke waterslot! Vermeld 'Kasteel van Horst' bij je overschrijving.
- Aankoop in de kasteelshop: koop steunsokken van ons knielend hert of graveer een leisteen.