Samuel Caremans
Masterstudenten restaureren rouwschilden uit het Kasteel van Heers: "een werk van lange duur, maar het resultaat loont!"
Bij de collectie van het Kasteel van Heers hoort een partij 19de en 20ste-eeuwse rouwschilden en een groot landschapsschilderij. De stukken lagen te verkommeren op een torenzolder tot ze in 2015 door enkele geëngageerde omwonenden in veiligheid werden gebracht. Om de werken te restaureren deed Herita een beroep op de masterstudenten Conservatie-Restauratie van de Universiteit Antwerpen. Wij polsten bij begeleidend docente Griet Blanckaert en studente Kelly Vanhaecke hoe dat in z'n werk ging.
“Het was zeer interessant om de studenten te confronteren met heraldiek, begrafenisrituelen en de lokale geschiedenis van Heers”, vertelt Blanckaert. “De studenten mogen zelf hun aanpak kiezen, maar elke stap die ze nemen moet verantwoord worden. Waarom reinig je met dat product, wat is de oorzaak van die verkleuring, enzovoort. Soms moet schade ook behouden blijven, want anders schilder je gewoon een heel nieuw werk.”
Masterstudente Kelly Vanhaecke restaureerde het rouwschild van Albert Desmaisières (1860-1906), burggraaf van het Kasteel van Heers: "Bij het vooronderzoek merkten we dat het origineel een ouder paneel was. Het is wellicht overgeleverd van Alberts grootvader en dan hergebruikt. De oude datum was 27 mei 1864 en daar heeft men overgeschilderd."
Samuel Caremans
Rouwschilden zijn houten panelen die na het overlijden van de persoon gedragen werden in de rouwstoet. Er staat ook altijd een Obiit op - Latijn voor ‘hij/zij is gestorven’ - en de datum van overlijden, in dit geval 10 december 1906.
Elke restauratieproces begint bij een grondig vooronderzoek. De studenten deden research en besloten welke materialen ze zouden gebruiken en hoe ver ze zouden gaan in de restauratie. Samen met Herita hielden ze ook een werfvergadering waar ze concrete pistes konden voorstellen. "Doordat elke student een eigen paneel had, had iedereen ook zijn of haar eigen uitdagingen", vertelt Vanhaecke. "Je moet keuzes maken die de structuur van je paneel ten goede komen zodat het na de restauratie weer 100 jaar verder kan. Bij mij moest er heel wat gebeuren want er zat een grote spleet in het paneel. Daarnaast hadden we ook te maken met insectenvraat en houtrot. Zulke problemen moet je snel aanpakken en we hebben ook wat origineel materiaal moeten verwijderen, natuurlijk telkens in samenspraak met de opdrachtgever.”
Kathleen Engels
Een mooi moment
Een mooi moment tijdens Open Monumentendag 2024. In de kerk van Heers ontmoeten de UA studenten Urbain Vrijdaghs. In 2015 redde Urbain de schilderijen uit een vervallen torenzolder van het Kasteel van Heers. Hij deed dat samen met Edgard Claesen en Herman Houbaer. Om de werken veilig te stellen moesten de mannen op een gegeven moment langs een nauwe balk over een afgrond passeren. Voormalig kasteelheer Ricardo Desmaisières heeft de rouwschilden nadien aan de gemeente geschonken.
Bij het restaureren van dergelijke panelen is ook een mooie integratie van belang voor het eindresultaat. De studenten zochten uit welke vernis compatibel was en stemden de retoucheerverf daar op af. “Toen ik de oude vernis wegnam, zag het paneel er meteen een stuk beter uit. Je kon weer zien wat de oorspronkelijke bedoeling was. Dan heb ik de plekken waar de originele verf ontbrak terug ingevuld en kunnen integreren in het geheel.”
Op de vraag over hoeveel uren werk uiteindelijk in de restauratie kropen, heeft Kelly niet meteen een antwoord. “We zijn ongeveer week of twaalf bezig geweest. We spendeerden twee dagen per week in het atelier en dat waren toch altijd dagen van acht uur. Om daar een totaal op te kleven is moeilijk. We zijn ook regelmatig meer gekomen, want het ene paneel vereiste wat meer werk dan het andere. Het is een werk van lange duur, maar het resultaat loont."
“Het was een heel fijn project om aan deel te nemen”, besluit Vanhaecke. “Het was mijn eerste ervaring met een paneel en dat is helemaal anders dan een werk op doek. Het is driedimensionaal en je krijgt ook een affiniteit met hout die je als schilderijrestaurateur niet altijd hebt.” De collectie rouwschilden verhuist nu naar een depot, met de bedoeling om ooit een plaatsje te krijgen in het gerestaureerde Kasteel van Heers.
Met dank aan Samuel Caremans
Nick Claeskens
Help het Kasteel van Heers te redden!
Wil je graag een steentje bijdragen aan de restauratie van Kasteel van Heers? Dat kan op verschillende manieren!
- Word lid van Herita: beleef onze historische plekken. Samen zorgen we ervoor dat ze blijven bestaan.
- Word erfgoedvrijwilliger: schenk je talent en vrije tijd aan de conservatie van onroerend erfgoed.
- Doe een gift: alle donaties, groot en klein, helpen ons een stapje dichter bij ons doel: de redding van dit unieke slot! Vermeld 'Kasteel van Heers' bij je overschrijving.