Herita op conferentie Future for Religious Heritage in Lund
In april 2023 nam Herita-collega Dimitri deel aan de internationale conferentie van Future for Religious Heritage. FRH is een Europese netwerkorganisatie die tweejaarlijks samenkomt voor lezingen, netwerken en het bezoeken van religieus erfgoed. De conferentie vond plaats in Zweden en stond in het teken van de toekomst en de duurzaamheid van het religieus erfgoed. Er waren deelnemers van 20 Europese landen en er was een grote delegatie uit Vlaanderen. Een greep uit het programma.
De volgende conferentie van FRH vindt plaats van 23-24 september 2024 in Krakow, Polen. Ook Herita zal aanwezig zijn.
Trust-model voor open en gastvrij erfgoed
De conferentie ging van start met een beklijvend optreden van Elin Teilus die de deelnemers een introductie gaf tot het Sámi, het traditionele gezang van het Sámi volk uit het noorden van Zweden.
Economische en ecologische duurzaamheid waren de thema’s van de eerste dag. Professor Christer Gustafsson besprak de evolutie van duurzaamheid en conservatie sinds de VN Eco-conferentie in 1972 tot de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling in 2015. Erfgoed werd aanvankelijk als een kost gezien, maar uitgebreide data-analyse heeft aangetoond dat erfgoedinvesteringen culturele en economische voordelen bieden. Gustafsson benadrukte het belang van projecten die duurzaamheid centraal stellen en samenwerkingen met diverse specialisten, zoals geïllustreerd door The Halland-model. Hoewel cultureel erfgoed in Europa vaak geen prioriteit is in duurzaamheidsplannen, tonen simulaties aan dat een cultureel ecosysteem en circulair businessmodel positieve effecten hebben. De Europese Commissie erkent cultuur als innovatiethema, wat sociale waarden en de relatie tussen gemeenschap en economie benadrukt.
Claire Walker, directeur van The National Churches Trust, presenteerde cijfers over de Trust, opgericht in 1818. Ze ondersteunen sinds 2007 meer dan 2000 kerken en kapellen in restauratie en beheer, gefinancierd door beurzen en overheidssteun. In 2021 verleenden ze 5,2 miljoen pond aan beurzen en ontvingen 3,5 miljoen pond aan subsidies. Hun project House of Good toonde de economische en sociale waarde van kerkgebouwen aan, met een jaarlijkse gemiddelde waarde van 300.000 pond per kerk.
Religieus erfgoed als katalysator
Shaul Bassi gaf een introductie tot het thema ecologische duurzaamheid aan de hand van de klimaatproblematiek die Venetië en het joodse getto treft. Opmerkelijk zijn de bevindingen over de collectieve ontkenning die optreedt bij het publiek en het gebrek aan een realistische benadering voor apocalyptische gebeurtenissen in de literatuur. Volgens Bassi is er niet enkel een klimaatcrisis maar ook een culturele crisis. Hij verwijst hiervoor naar het boek Gun Island van Amitav Ghosh. Bassi kijkt ook naar de rol die kunstenaars kunnen opnemen om de uitdagingen over ecologische duurzaamheid van religieus erfgoed aan te kaarten.
Silvia Aulet en Jennie Hawks belichtten hoe je religieus erfgoed kan inzetten als katalysator voor klimaatacties in rurale gebieden. Ze gebruiken daarvoor het klooster van Poblet, UNESCO-Werelderfgoed, als voorbeeld waarbij de paters zelf het heft in handen nemen door hun infrastructuur aan te passen, bezoekers te informeren en de brede omgeving te beschermen.
Hedendaagse visie op erfgoed
De tweede dag startte met een bezoek aan de kathedraal van Lund. Die werd stijlvol gerestaureerd en ingericht. Hoogtepunten zijn de 12de-eeuwse crypte en het astronomisch uurwerk.
De kathedraal van Lund.
Tharik Hussain's lezing over sociale duurzaamheid benadrukte het gebrek aan aandacht voor moslimerfgoed in het Westen, waar de nadruk vooral op christelijk erfgoed ligt. Hussain, die voor Lonely Planet schrijft, hoopt hiermee sociale duurzaamheid te bevorderen. Tom O’Dell en Lee Dallas presenteerden het project ‘Life in the Church’, vergelijkbaar met het vroegere projectbureau herbestemming kerken in Vlaanderen. Ze wijzen op de snelle veranderingen in de waardering van religieus erfgoed. Rolando Volzone bracht het netwerk van kloosters in Alentejo, Zuid-Portugal, in kaart. Dit thema kwam ook aan bod op de internationale conferentie ‘Architectures of the Soul’ in oktober 2023.
Jakub Nowakowski van het Joods Museum in Polen besprak de uitdagingen voor musea om de ziel van de plek te behouden, met een nadruk op voorzichtigheid en matigheid. Hij waarschuwde voor een te grote focus op augmented en virtual reality en benadrukte het belang van kijken en beleven zonder technologie. Matthias Ripp sprak over sociale duurzaamheid en cultureel erfgoed, benadrukte democratische basiswaarden zoals gelijkheid, en de connectie tussen mensen en erfgoed. Sociale duurzaamheid omvat volgens hem ook veerkracht en het vermogen om met onzekerheden om te gaan en voorbereid te zijn op toekomstige crises.
Herita en Dom Hans van der Laan
Na de conferentie trok Dimitri naar de Oostkust van Zweden voor een afspraak met de zusters van het Jesu Moder Maria-klooster, Mariavall te Tomellilla. De congregatie nam de Nederlandse benedictijn-architect Dom Hans van der Laan onder de arm voor het ontwerp van hun klooster, zijn laatste realisatie. De bouw werd voltooid in 1991, het jaar van zijn overlijden.
Dom Hans van der Laan heeft geen groot oeuvre maar zijn realisaties kunnen in de erfgoed-, architectuur- en designwereld op veel bijval rekenen. Ook voor Herita was een bezoek aan dit klooster dan ook erg boeiend, als erfpachthouder van Abdij Roosenberg in Waasmunster. Het is een plek waar de theorieën van de architect tot leven komen. Een plek met een boeiend spanningsveld van jonge bouwkunst, erfgoed, religieuze geschiedenis, beheer, restauratie en herbestemming.
Geprikkeld door dit verslag? De volgende conferentie van FRH vindt plaats van 23-24 september 2024 in Krakow, Polen. Ook Herita zal daar vertegenwoordigd zijn.
Het Jesu Moder Maria-klooster, Mariavall te Tomellilla.
