Paleis op de Meir

De traphal

Indruk maken op je gasten doe je in de 18de eeuw met een schitterende façade en grootse traphal. Laat indruk maken nu net de bedoeling zijn van bouwheer Alexander van Susteren. De monumentale eikenhouten trap stamt nog uit de bouwperiode van het paleis (midden 18de eeuw). Getuige daarvan zijn de rococomotieven op de lambrisering en de treden. De smeedijzeren balustrade wordt vernieuwd tijdens de regeerperiode van Leopold II (1856-1909). 

De balkonzaal

In de tijd van Napoleon wordt de hele eerste verdieping ingericht als keizerlijk appartement. De balkonzaal is de eerste kamer van vijf salons en heeft in die tijd de functie van wachtkamer. De decoratie is in empirestijl. Vóór Napoleons tijd kon je in deze ruimte een trap nemen die je naar de belvedère bracht. Vanop dit kleine dakterras kon je van een prachtig uitzicht over de stad genieten.

Het balkon vervult een belangrijke rol in de geschiedenis van het Paleis op de Meir. Hier verschenen vorsten en hoogwaardigheidsbekleders om het volk te groeten en begroet te worden, te beginnen met de Russische tsaar Alexander. Op 29 juni 1814, wanneer Napoleon in ballingschap verblijft op Elba, neemt hij zijn intrek in het nieuw ingerichte paleis. Dezelfde dag nog verschijnt hij op het balkon om de Antwerpse bevolking te begroeten. Het begin van een lange traditie. 

Het blauw salon

In de 18de eeuw is dit salon aangekleed in het blauw. Willem I maakt er een eetkamer van waar ook werk van eigentijdse kunstenaars kon worden getoond. Hij is echter te kort koning om dat waar te maken. De huidige wandbespanning in zijde is een reproductie. Ze werd gemaakt volgens de oude technieken, in de nog steeds bestaande fabrieken in Lyon. Het Blauw Salon is de enige ruimte op de eerste verdieping waar nog een originele 18de-eeuwse marmeren schouw staat met oorspronkelijke gietijzeren haardplaat.  

Het Hollands salon

In 1829 krijgt de Antwerpse kunstenaar en directeur van de Antwerpse Academie, Matthieu van Bree, de opdracht van Koning Willem I om drie kamers te decoreren. Dit audiëntiesalon wordt het orgelpunt van de herinrichting. Drieëntwintig portretten van beroemde, vooral Noord-Nederlandse, mannen illustreren het roemrijke verleden van de Verenigde Nederlanden. De namen staan in het Frans, destijds de taal aan het hof. Om de grootsheid van de vorst extra te benadrukken, voorziet van Bree in elk van de vier wanden een bas-reliëf dat een memorabel feit uit de Nederlandse geschiedenis voorstelt. Van Bree voltooit de decoractie van het hoeksalon in juli 1830. Amper een maand later breekt de Belgische revolutie uit. Willem I zal het aangepaste salon nooit zien.

Het salon van de keizerin

Onder Napoleon worden in het Paleis op de Meir vier appartementen ingericht. Ieder appartement bestond uit een serie salons, uitlopend op een slaapkamer. De linkervleugel op de eerste verdieping werd na Napoleons verbouwingen het appartement van de keizerin. Van het oorspronkelijke appartement resten nu enkel nog één salon en de slaapkamer. De gerestaureerde blauwe gordijnen dateren van het begin van de 20ste eeuw en zijn dus meer dan 100 jaar oud.

Het klein empiresalon

Wanneer Napoleon het paleis laat verbouwen, kiest hij resoluut voor de empirestijl. Dat is duidelijk te zien in deze kamer. Meubilair, luchters, pendules en andere siervoorwerpen komen uit Parijse ateliers en uit het koninklijk paleis in Amsterdam. Heel wat stoelen in het paleis dragen het merk van het prestigieuze Parijse huis Jacob Desmalter. De meeste van deze meubels staan nu opnieuw in het Paleis op de Meir. De beschildering van de wanden en het plafond dateert uit de tijd van Leopold II, net zoals de gordijnen en de kolenemmers.

De slaapkamer van de keizer

Napoleon slaapt gewoonlijk op een veldbed, maar toch laat hij in zijn Antwerpse appartement ook een slaapkamer inrichten met een gewoon bed, niet wetende dat hij er nooit in zal slapen. De inrichting gebeurt volgens de regels van de empirestijl. In de ruimte links naast de slaapkamer van Napoleon lag zijn werkkabinet. In de Belgische tijd wordt deze slaapkamer de slaapruimte van de koningin. 

De badkamer

Wie aan een paleis denkt, denkt aan luxe en grandeur, maar de sanitaire voorzieningen bleven gedurende lange tijd primitief. Pas in het begin van de 20ste eeuw richtte Leopold II er twee moderne badkamers in. Een van deze badkamers is nog steeds aanwezig in het paleis. Het is een sobere waskamer met bad en wc, grenzend aan de slaapkamer van de keizer. 

Het kaartenkabinet

Deze ruimte was oorspronkelijk een kinderkamer, onderverdeeld met houten wanden. In Napoleons tijd wordt een nieuwe haard geplaatst in breccia-marmer. Er worden ook bergkasten gebouwd voor atlassen en militaire kaarten. Napoleon wilde deze ruimte gebruiken om overleg te plegen met zijn officieren, maar dat is nooit gebeurd. In 1812, wanneer hij het paleis laat aankopen, is zijn keizerlijke ster al tanend. Drie jaar later wordt hij definitief verslagen bij Waterloo.

Zo leeg deze kamer er nu uitziet, zo vol was ze in 1814, met meters groene zijden stof. De wandbibliotheek ging volledig schuil achter gordijnen in zware zijde en voor de vensters hing een drapering over vergulde gordijnstokken, goed voor meer dan 90m² stof!

De verbindingsgalerij

Leopold II is de laatste grote verbouwer van het paleis op de Meir. In 1905 laat hij architect Octave Flanneau een verbindingsgalerij bouwen tussen de linker- en de rechtervleugel. Dat was overigens al een oud plan, wellicht uit Napoleons tijd. De rechtervleugel had oorspronkelijk een theekamer met uitzicht op de binnenplaats, de linkervleugel een bibliotheek. Beide kamers verdwenen door de bouw van de verbindingsgalerij die als wintertuin werd ontworpen. 

Dat Leopold II de bouwheer was, blijkt duidelijk uit de monogrammen die hij liet aanbrengen. Je herkent ook het stermotief van Congo vrijstaat, toen persoonlijk eigendom van de vorst. Drie jaar na de bouw van deze galerij wordt de Onafhankelijke Congostaat door België geannexeerd als direct gevolg van de internationale kritiek op de wandaden die daar onder het regime van Leopold II plaatsvonden. 

De spiegelzaal

Op bezoek in Italië raakt Leopold II betoverd door de balzaal in het paleis van de prinsen Borromeus, gelegen aan het Lago Maggiore. Hij laat in het Antwerpse paleis de eerste twee salons van het appartement van de keizerin ombouwen tot een grote spiegelzaal voor feesten en banketten. De plafonds worden verhoogd en vervangen door een tongewelf. De zaal baadt in lichtblauw en goud, en de plafondversieringen zijn geïnspireerd op de oudheid. 

Dat Leopold II de bouwheer was, blijkt duidelijk uit de monogrammen die hij liet aanbrengen. Je herkent ook het stermotief van Congo-Vrijstaat, toen persoonlijk eigendom van de vorst. In 1908 werd het gebied geannexeerd door België als direct gevolg van de internationale kritiek op de wandaden die daar onder zijn regime plaatsvonden.