Een uitwisseling tussen Europese erfgoedstichtingen bracht Herita-collega Kathleen naar de National Trust for Scotland (NTS). Erfgoed gaat er hand in hand met prachtige weidgezichten en adembenemende natuur. Kathleen bezocht een aantal plekken waar je met je Herita-kaart gratis binnen kan. Een reisverslag.
Edinburgh
Onze reis start met een bezoek aan het hoofdkantoor van de Schotse National Trust. In tegenstelling tot de bevlogen mensen die we er ontmoeten, spreekt het moderne kantoorgebouw weinig tot de verbeelding. We bevinden ons op een industrieterrein in een buitenwijk van Edinburgh. Dat wordt de volgende dag snel goedgemaakt! Tijd om monumenten te verkennen in het centrum van de Schotse hoofdstad. Op het ogenblik dat we aankomen bij The Georgian House rijdt een verhuiswagen weg van het huis ernaast. Buurvrouw Nichola Sturgeon nam enkele weken geleden ontslag als premier van Schotland en verlaat haar ambtswoning. Het Schotse equivalent van 10 Downing Street is eerder onopvallend en 'understated'. Misschien zegt het iets over de bescheiden en vriendelijke natuur van de Schotten.
Vrijwilliger Gordon, een huisdokter op rust, leidt ons rond in The Georgian House en vertelt ons alles over de uitgebreide etiquetteregels van de Georgiaanse tijdsperiode (ca. 1720-1840). "Gasten mochten enkel drinken wanneer iemand een toost uitbracht, dat begon met een proost op de koning, de gastvrouw, de gastheer ... tegen het einde van de avond werd er getoost op de hond." Ook het theeritueel zag er helemaal anders uit dan vandaag: "De kopjes werden enkel gebruikt als mengkom. Vervolgens dronk men het mengsel van thee, suiker en melk net als soep uit het schoteltje. Daarom zijn die oude theeschoteltjes zoveel dieper dan vandaag," vertelt Gordon. "Ook mijn grootmoeder dronk haar thee nog op die manier."
The Georgian House in Charlotte Square maakt deel uit van het neoklassieke New Town. De wijk werd in 1767 aangelegd als modern stadsgedeelte.
Vrijwilliger Gordon zet zich met veel enthousiasme in voor de NTS. Erfgoed leeft in het VK. The Georgian House kan rekenen op een ploeg van niet minder dan 150 vrijwilligers!
Op nog geen twee kilometer van The Georgian House biedt Calton Hill een prachtig uitzicht over Edinburgh.
The Georgian House: na het diner trokken de dames zich terug naar de 'drawing room.' Die naam is afgeleid van de term 'to withdraw.' Een drawing room was dus geen tekenruimte.
De NTS gebruikte meubels uit de centrale collectie en redde items van het schroot om The Georgian House aan te kleden zoals in de vroege 19de eeuw.
Volgende stop is Gladstone's Land aan de Royal Mile, een 16de-eeuws monument dat recent volledig werd heringericht door de NTS. Elke verdieping vertelt het verhaal van een andere episode uit de geschiedenis. We starten bovenaan in een pension uit het jaar 1911, vervolgens betreden we een 18de-eeuwse kledingwinkel om te eindigen in het townhouse van een 16de-eeuwse handelaar. Voor alle ensceneringen gebruikt de NTS antieke meubels uit de correcte tijdsperiode. Toch mag je hier alles aanraken, de stoelen uitproberen, zelfs op het bed liggen. "Een bewuste keuze", zo vertelt onze tourgids, George: "Twintig jaar geleden was onze taak als vrijwilliger om mensen te waarschuwen nergens aan te komen. Nu pakken we het helemaal anders aan en zijn onze rondleidingen veel interactiever. De bezoekers appreciëren dat enorm."
Gladstone's Land: kamer van een 16de-eeuwse handelaar
Gladstone's Land: pension anno 1911
Inverness & omgeving
De treinrit van Edinburgh naar Inverness is een belevenis op zich. Stirling Castle, het Wallace monument, de prachtige landschappen van Cairngorms National Park ... allemaal passeren ze de revue. Bij aankomst in de 'highland capital' worden we ontvangen in het 16de-eeuwse Abertarff House, het oudste huis van het kleine, maar levendige Inverness. "We zijn op zoek naar een goede invulling voor deze plek", vertelt engagement manager Katey Boal.
De kleine site staat in schril contrast met één van de drukst bezochte erfgoedplekken van de NTS een tiental kilometer verderop. Culloden is het slagveld waar de Jacobitische opstand van 1745 tot een tragisch einde kwam. Het bezoekerscentrum van Culloden Moor ontvangt dertig percent meer toeristen sinds de uitzending van de populaire TV-serie Outlander. Een groot deel van het publiek zijn Amerikanen op zoek naar hun Schotse roots. "Bezoekers komen hier vaak met een erg geromantiseerd beeld van de Schotse geschiedenis. We beschouwen het als onze taak om iedereen correct te informeren. We brengen hier geen verhaal van helden en schurken, wel van een complexe burgeroorlog met desastreuze gevolgen," licht Katey toe.
Culloden Moor: rode vlaggen markeren de linie van de regeringstroepen o.l.v. de Herog van Cumberland.
Het gerestaureerde, 18de-eeuwse Leanach Cottage bij Culloden Moor. De eerste Amerikaanse bezoekers komen toe.
Onze trip naar Brodie Castle valt eigenlijk net iets te vroeg in het jaar. Binnen enkele weken zal het hele kasteeldomein bedekt zijn met meer dan 100 soorten narcissen: een levende herinnering aan de voormalige 'Laird', die zelf bloemen kweekte en kruiste. Het kasteel herbergt een prachtige collectie meubels, keramiek en kunstwerken, waaronder werken van 17de-eeuwse Nederlandse meesters. Er is ook een indrukwekkende bibliotheek met meer dan 6.000 boeken.
Vanuit Inverness maken we een uitstap naar Cromarty. Daar ligt het geboortehuis van Hugh Miller. Deze fossielenjager, folklorist, en geoloog was een belangrijk campagnevoerder voor sociale rechtvaardigheid in het Schotland van de 19de eeuw. Zijn zoektochten en geschriften hebben een enorme erfenis aan kennis achtergelaten, maar zoals Hugh Miller's Cottage getuigt, was hij van gewone komaf. Het huisje met rieten dak werd gebouwd door Hugh's overgrootvader - een piraat! In Cromarty is het verder aangenaam wandelen. In het voormalige vissersstadje wonen heel wat creatievelingen. De Cromarty Arts Trust organiseert er culturele activiteiten. Wij ontdekken hier alvast onze culinaire aanrader voor de Highlands: geen haggis, maar smoked mackerel pate and oat cakes. Lekker!
Brodie Castle: thuis van meer dan 400 soorten narcissen.
Hugh Miller's cottage: geboorteplek van een inspirerende geoloog en activist.
Westelijke hooglanden
Het laatste deel van de reis brengt ons naar de westkust van de Highlands. Estate manager Martin Hughes neemt ons mee naar het indrukwekkende Corrieshalloch Gorge. Vanop een Victoriaanse hangbrug kan je hier de waterval van Measach bewonderen. De NTS stoomt hier alles klaar voor de opening van een nieuw faciliteitencentrum met toiletten, oplaadstations voor elektrische auto's en een afhaalcafé.
We hebben het voorrecht om de laatste dagen van onze reis te kunnen verblijven op het domein van Inverewe Garden, een oase van exotische planten in een Noord Atlantische omgeving. Zeldzame soorten gedijen goed in deze erfgoedtuin als gevolg van de effecten van de Golfstroom. Het 19de-eeuwse landhuis van de stichter van de tuin brandde af, maar je kan hier nog steeds de art deco woning van zijn dochter Mairi Sawyer bezoeken. Het omliggende landgoed is een prachtige omgeving om te wandelen. Met wat geluk spot je hier de Schotse big five: de rode eekhoorn, het edelhert, de otter, de zeehond en de arend. Wij mochten er alvast drie op het lijstje afvinken!
Corrieshalloch Gorge: dit natuurwonder wordt toegankelijker gemaakt voor bezoekers. Tegelijkertijd zorgt de NTS voor het behoud van deze plek.
Inverewe Garden & Estate: verbazingwekkend wat je kan laten groeien in een noordelijke uithoek van Schotland. De tuiniers beschermen hun gewassen tegen herten die via het meer komen aangezwommen op zoek naar exotische hapjes.
Bezoek deze plekken met je Herita-kaart
Ook zin gekregen om de monumenten en natuurgebieden van de National Trust for Scotland te bezoeken? Met een lidkaart van Herita op zak heb je gratis toegang tot alle monumenten in hun beheer én meer. Sluit je aan en trek eropuit!
Kathleen Engels bezocht de National Trust voor Schotland in maart 2023 in het kader van het uitwisselingsproject SEECHT.