Op bezoek bij de National Trust voor Slovakije

Národný Trust restaureert de huizen Romer en Balaz

De Národný Trust is een Slovaakse erfgoedstichting die zich toelegt op de organisatie van het jaarlijkse Open Park- en Tuinweekend en projecten die de interesse voor erfgoed bij de Slovaken aanwakkeren. Daarnaast restaureert de stichting twee monumenten. Het 14de-eeuwse herenhuis Romer bevindt zich in één van de oudste straatjes van Bratislava en staat vooral bekend als het geboortehuis van historicus Florian Romer (1815-1889). De Národný Trust houdt kantoor op deze plek en restaureert de beschermde site stap voor stap met als doel openstelling voor het publiek. De verhuur van enkele kamers als kantoor en café financieren de werken. Tijdens ons verblijf in Slovakije is Romer House onze dagelijkse uitvalsbasis.

Op het reisprogramma staat ook een bezoek aan huis Balaz (foto's) in de buurt van Kremnica, een prachtige, middeleeuwse goudmijnstad. Huis Balaz is een van de laatste panden met een traditioneel strodak van roggenstro. Vandaag wordt dit type rogge (met lange halmen) niet meer verbouwd. Om het dak te restaureren vond de Slovaakse National Trust een enthousiaste lokale bewoner die het vergeten gewas wil zaaien en oogsten. Het leggen van een strodak is een ambacht. Vrijwilligers kregen daarom eerst een opleiding. De National Trust zoekt een nieuwe bestemming voor dit volkshuisje. Alle ideeën zijn welkom! 

Historische tuinen en parken als motor om mensen te sensibiliseren

Overheidssubsidies voor erfgoed zijn in Slovakije zeer schaars. Mensen en bedrijven doneren er ook zelden voor het behoud van historische plekken. Om de aandacht te vestigen op de nood aan actieve bescherming van erfgoed, organiseert de Národný Trust elk jaar de Open Park en Tuindagen. Ook collega Zara uit UK gelooft in de kracht van de tuinen rondom monumenten. Via de tuin breng je jong en oud al snel een stap dichter bij het verhaal en de waarde van een plek.

De onzekere toekomst van grote landhuizen

Dat de Slovaakse Trust nog veel sensibiliseringswerk voor de boeg heeft, wordt duidelijk bij een bezoek aan Veľký Biel (foto's), een groots barok landhuis zo'n 25 kilometer buiten Bratislava. Net zoals vele historische gebouwen werd dit pand in 1948 door het communistische regime in beslag genomen. Er werd een psychiatrische instelling in ondergebracht. Begin jaren negentig kregen de voormalige eigenaars, mits bewijsvoering, hun eigendom terug in handen. Dit gigantische landhuis is dus in privébezit. Ongewenste gasten vernielden een deel van de inboedel en stalen verwarmingselementen, lampen, deurklinken, koper, elektriciteitsdraden enzovoort. De eigenaars zoeken naar een nieuwe toekomst, maar dat is een enorme uitdaging. De restauratiekosten lopen zeer hoog op en er is weinig overheidssteun. 

Totaalrenovatie van de iconische Michaëlspoort

Gelukkig een ander verhaal bij de Michaëlspoort: de iconische stadspoort van Bratislava krijgt een totaalrenovatie met de steun van de stad. Onze collega Puck mocht mee op werfbezoek. De 51 meter hoge stadspoort dateert uit de 14de eeuw en heeft een eikenhouten gebinte. Kenmerkend zijn het groene uiendak met op de torenspits het beeld van aartsengel Michaël. De spits werd bekleed met nieuwe koperen platen uit Finland. Het standbeeld kreeg een laag bladgoud. Onder de helm van Michaël vonden restaurateurs een tijdscapsule. Bij het plaatsen van het beeld in 1758 verstopten timmerlui er hun namen en notities. Het huidige restauratieteam plaatste een nieuwe tijdscapsule met daarin o.a. honing, aarde en zaden die onderzoekers in de verre toekomst kunnen analyseren. Sinds het bezoek van Puck is de torenspits terug uit de stellingen. De volledige renovatie is klaar in oktober 2023.